Пошук

Патрыяршы Экзарх усяе Беларусі: «Нас усіх аб'ядноўвае Евангелле»

30 ліпеня 2019

Патриарший Экзарх дал интервью Сергею Мудрову, постоянному автору портала Православие.ru, в котором рассказал о церковном образовании, об отношениях с государством, о языке богослужения и о своем многолетнем служении в разных странах.

Патрыяршы Экзарх даў інтэрв'ю Сяргею Мудрову, журналісту, даследчыку, выкладчыку, сталаму аўтару партала «Православие.ru», у якім распавёў аб царкоўнай адукацыі, аб адносінах з дзяржавай, аб мове богаслужэння і аб сваім шматгадовым служэнні ў розных краінах.

Мітрапаліт Павел прымаў мяне ў сваім кабінеце ў будынку Мінскага епархіяльнага ўпраўлення, што на вуліцы Вызвалення, у цэнтральнай частцы беларускай сталіцы. Мне не раз даводзілася бываць у гэтым кабінеце — яшчэ ў той час, калі Беларускім Экзархатам кіраваў мітрапаліт Філарэт (Вахрамееў), які многія гады падтрымліваў маю вучобу і даследаванні за мяжой, вынікам якіх сталі не толькі навуковыя працы, але і дзве кнігі пра Праваслаўе ў Еўропе. Са снежня 2013 года ўладыка Філарэт знаходзіцца на спачыне (і пражывае ў будынку Мінскага епархіяльнага ўпраўлення), а нялёгкі цяжар кіравання Беларускай Праваслаўнай Царквой нясе мітрапаліт Павел — іерарх, які шмат гадоў прысвяціў царкоўнаму служэнню ў Ізраілі, Злучаных Штатах Амерыкі, Канадзе, Мексіцы, краінах Еўрасаюза — Аўстрыі і Венгрыі, а таксама ў расійскай глыбінцы — у Пскова-Пячэрскім манастыры і ў Разані.

Мая просьба аб сустрэчы з Прадстаяцелем БПЦ была звязана з маім цяперашнім навуковым праектам «Рэлігія і нацыянальнае будаўніцтва ў Беларусі». Пагаварыць хацелася пра многае — пра моўныя праблемы ў Царкве, узаемаадносіны з дзяржавай і іншымі канфесіямі, украінскія нягоды, матэрыяльнае становішча духавенства, а таксама ўдзел святароў у навуковых даследаваннях. На жаль, з-за абмежаванасці ў часе мне ўдалося задаць не ўсе пытанні, якія я планаваў і меркаваў. Час, як гэта нярэдка здараецца, аказаўся і на гэты раз не столькі саюзнікам, колькі апанентам.

У першую чаргу я пацікавіўся ў уладыкі Паўла, чаму ён лічыць сваё служэнне ў Беларусі найбольш цяжкім і складаным. Бо аб гэтай складанасці Патрыяршы Экзарх неаднаразова згадваў раней, у самыя першыя гады свайго служэння на Беларускай зямлі.

— Вы ведаеце, я ў такіх выпадках заўсёды кажу: маленькая епархія — менш пытанняў і праблем, вялікая епархія — больш пытанняў і праблем, — адказаў мітрапаліт Павел. — З іншага боку, пытанні ў епархіі, у парафіі, у манастыры — усюды адны і тыя ж. Проста ў Беларусі аб'ём працы, гэта значыць занятасці, значна большы, чым у якой-небудзь іншай епархіі, дзе мне давялося служыць. У гэтым, напэўна, і ёсць асноўная складанасць. Яшчэ трэба дадаць несувымерна ўзросшую адказнасць за прыняцце рашэнняў.

— Уладыка, калі вы прыехалі ў Беларусь больш за пяць гадоў таму, то казалі, што паспрабуеце вывучыць беларускую мову. Ці атрымалася вам у гэтым плане неяк атрымаць поспех? Ці ўсё ж ваша занятасць не дазволіла гэта зрабіць?

— З аднаго боку, заняты. З іншага боку, у Беларусі дзве дзяржаўныя мовы. І яны аднолькава выкарыстоўваюцца, як беларуская, так і руская. Таму вострай неабходнасці ў вывучэнні беларускай я не бачу. Усе адзін аднаго разумеюць, на рускай і на беларускай мовах. Тут усё ж такі сітуацыя адрозніваецца ад ЗША, дзе я служыў раней. У Злучаных Штатах я часам трапляў у такія прыходы, дзе ніхто не гаворыць па-руску. Таму я быў вымушаны ладзіць кантакт на англійскай мове. І служыць даводзілася на англійскай, і прапаведаваць на англійскай. Такія складваліся абставіны. Калі ўзнікае жыццёвая неабходнасць, то прыходзіцца вывучаць мову. Але ў Беларусі, калі нехта кажа на беларускай, мне ўсё зразумела, можа быць, за выключэннем некаторых слоў. І вось па гэтай прычыне я ўвесь час адкладаю вывучэнне мовы на потым, калі будзе ў мяне на гэта час, а часу ўсё няма і няма. Але саму ідэю — вывучыць мову — я не пакідаю.

— У Беларускай Праваслаўнай Царкве ёсць некалькі прыходаў, дзе Літургія служыцца на беларускай мове. Наколькі мне вядома, вы ставіцеся да гэтага станоўча (папраўце мяне, калі я тут памыляюся). Але, як вы справядліва адзначылі, што ў нашай краіне дзве дзяржаўныя мовы — руская і беларуская. Чаму ж у гэтым выпадку няма нейкага руху, каб зрабіць службы на рускай мове? Напрыклад, у некалькіх храмах, у парадку эксперыменту, перавесці Літургію на рускую, падобна таму як яна перакладзеная на беларускую.

— Прапаную звярнуцца да гісторыі нашага народа і наогул да гісторыі чалавецтва. Успомнім Вавілонскую вежу. Чаму Гасподзь дапусціў рассейванне людзей і ўзнікненне многіх моў? Для таго, каб людзі не заганарыліся. Сёння мова з'яўляецца сродкам камунікацыі, сродкам зносін паміж людзьмі. Калі існуе гэтая камунікацыя, тады адбываюцца нармальныя зносіны людзей. Таму казаць пра мову можна і са станоўчага, і з адмоўнага пункту гледжання. Калі мы хочам, каб людзі разумелі адзін аднаго, знаходзілі сродак камунікацыі, зносін, павіннна быць такая мова, якая будзе зразумелай для ўсіх. Штучна ствараць нейкія бар'еры, моўныя забароны або перашкоды можа толькі той, хто не жадае людзям дабра. На жаль, у сучасным свеце мова часта выкарыстоўваецца ў якасці сродку, з дапамогай якога распальваецца варожасць і нянавісць паміж людзьмі.

— Вы лічыце, што мова выкарыстоўваецца як нейкі сродак супрацьстаяння?

— Не я так лічу, звярніце ўвагу на сусветныя праблемы — і вы зразумееце, што гэта сучасная рэальнасць. Таму мы прапаведуем Слова Божае на той мове, якая зразумелая людзям. У дзень Пяцідзесятніцы Дух Святы даў магчымасць апосталам так прапаведаваць, што кожны слухач разумеў апосталаў на сваёй мове і гаворцы. Паглядзіце таксама на служэнне хрысціянскіх місіянераў у наступныя часы. Пропаведзь Евангелля вялася на мовах, зразумелых народу. Місіянеры, прыходзячы ў тую ці іншую краіну, у першую чаргу вывучалі мовы і гаворкі, складалі алфавіт, перакладалі Свяшчэннае Пісанне і богаслужэбныя тэксты на мясцовую мову, а потым звярталіся да людзей з пропаведдзю Евангелля. І сёння мы прапаведуем на тых мовах, якія людзі добра разумеюць.

Што тычыцца Беларусі, то тут нам варта ўлічыць адну вельмі важную дэталь. Праваслаўю на Белай Русі ўжо больш за тысячу гадоў. Праваслаўныя традыцыі тут укараніліся, я б сказаў, на генным узроўні. Людзі шмат стагоддзяў маліліся і моляцца на царкоўнаславянскай мове. Усё ўсіх цалкам задавальняе, усё здзяйсняецца ў мірным і малітоўным рэчышчы. Але вось пасля распаду савецкай сістэмы з'явіўся рух за самастойнасць ва ўсім — нават у царкоўным і малітоўным жыцці. Хоць я думаю, што тыя, хто жыў і жыве рэлігійным жыццём, не маюць патрэбы ў нейкіх рэформах. Іх у Царкве ўсё задавальняе. А тыя, хто шукае толькі рэформы дзеля рэформ, спрабуюць пранікнуць нават ва ўнутранве рэлігійнве жыццё, але гэта, як правіла, багата страшнымі наступствамі. Наступствы ляжаць на паверхні — гэта царкоўны падзел і падзел духоўны, які вядзе да згасання веры і малітвы, і ў канчатковым выніку — да выпустошвання сапраўднага рэлігійнага жыцця.

Мы сёння часта чуем безапеляцыйныя заклікі — ажыццявіць перавод богаслужэння на мясцовую мову, а пра наступствы не думаем. Вы калі-небудзь задумваліся, да чаго можа прывесці паспешлівы пераклад на ўсе мясцовыя мовы, скажам, у такіх галінах, як медыцына або хімія? Адразу скажу — у сусветнай медыцыне і хіміі наступіць калапс. Мне думаецца, што ні ў каго сёння нават язык не павернецца, каб заклікаць наша грамадства ажыццявіць такую ідэю. Хутчэй, нас заклічуць вывучыць медыцынскія тэрміны і хімічныя формулы, а потым дапусцяць прыступаць да вывучэння медыцыны або хіміі. Таму што кожны разважны чалавек разумее, да чаго можа прывесці такая моўная рэформа.

Калі ў навуковыя колы такіх псеўдарэфарматараў і блізка не пусцяць, то ў царкоўную сферу яны ўваходзяць бесперашкодна і тут прапануюць свае «паслугі». У Царкве хочуць ажыццявіць рэформы тыя, хто сам не жыве царкоўным і рэлігійным жыццём, але спрабуе на гэтай ніве зарабіць палітычныя ачкі. Менавіта таму мы папярэджваем аб небяспецы фарсіравання моўнай рэформы ў богаслужэбным жыцці нашай Царквы. Сёння няма вострай неабходнасці змяняць богаслужэбную мову. Але калі людзі пажадаюць маліцца і служыць на сваёй роднай мове, Царква ніколі гэтаму не перашкаджала. Мова павінна быць даступнай і зразумелай для ўсіх людзей, але ажыццяўляць пераход на любую іншую мову варта з асаблівай асцярожнасцю, засноўваючы гэта на пастырскім душапапячэнні і клопаце пра выратаванне душ чалавечых.

— Уладыка, я б хацеў закрануць пытанне, якое звязана з узаемаадносінамі паміж Царквой і беларускай дзяржавай. Зразумела, што галоўны дакумент у гэтых узаемаадносінах — гэта «Пагадненне аб супрацоўніцтве», якое было падпісана ў чэрвені 2003 года паміж БПЦ і Рэспублікай Беларусь. Да гэтага варта дадаць шэраг рамачных пагадненняў, падпісаных Царквой з галіновымі міністэрствамі. Вы неаднаразова адзначалі шматлікія пазітыўныя аспекты, звязаныя з рэалізацыяй гэтых пагадненняў. Аднак я б хацеў адзначыць і некалькі няпростых момантаў. Напрыклад, да цяперашняга часу, нягледзячы на шматлікія звароты, не прызнаюцца вучоныя ступені кандыдата і магістра багаслоўя, якія прысвойваюцца Мінскай духоўнай акадэміяй. Больш таго, не прызнаюцца дыпломы аб вышэйшай адукацыі, якія выдаюцца беларускімі духоўнымі школамі, за выключэннем Інстытута тэалогіі пры Белдзяржуніверсітэце. Скажыце, калі ласка, ці рэальна чакаць якіх-небудзь змяненняў у гэтым плане? Можа быць, дзяржава пойдзе насустрач Царкве? Ці вы лічыце, што ў бліжэйшы час нічога прынцыпова не зменіцца?

— Сітуацыя з непрызнаннем дыпломаў звязана з тым, што нашы семінарыі (Мінская і Віцебская) і акадэмія (Мінская) не акрэдытаваныя, таму яны не выдаюць дыпломаў дзяржаўнага ўзору. Але я тут бачу і плюсы, і мінусы.

Плюсы — у тым, што мы самі фарміруем сваю вучэбную праграму такім чынам, як яна выбудоўвалася на працягу папярэдніх дзесяцігоддзяў, нават стагоддзяў. Як Царква лічыць патрэбным, так яна і выбудоўвае вучэбную праграму. Калі нашы школы будуць акрэдытаваныя, то ўзмоцніцца ўплыў свецкай школы на духоўныя навучальныя ўстановы. Мяркую, ад гэтага будзе больш мінусаў, чым плюсаў. У Беларусі ў цэлым склалася вельмі добрае становішча. Людзі, якія жадаюць атрымаць дыплом дзяржаўнага ўзору, могуць ісці ў Інстытут тэалогіі пры БДУ ці ў які-небудзь іншы ўніверсітэт або інстытут. Але калі чалавек жадае паслужыць Царкве, без аглядкі направа або налева, жадае ўсяго сябе прысвяціць служэнню Богу і Царкве, то можна служыць і без дыплома дзяржаўнага ўзору. Галоўнае, каб у чалавека было шчырае жаданне служыць Богу, Царкве і людзям. Сённяшняе становішча ў Беларусі, на мой погляд, самае спрыяльнае. І нешта мяняць яшчэ, дамагацца ... так, мы спрабавалі атрымаць акрэдытацыю духоўных школ і прызнанне нашых дыпломаў, але зразумелі, што ў Беларусі гэтага рабіць не варта. У нас сёння больш свабоды ў складанні навучальных планаў і выкладанні багаслоўскіх дысцыплін студэнтам.

Каб вы мяне правільна зразумелі, прывяду толькі адзін прыклад. У выпадку атрымання акрэдытацыі Міністэрства адукацыі будзе строга кантраляваць наш навучальны працэс. А гэта значыць, што наша духоўная школа павінна будзе больш арыентавацца на свецкія навучальныя ўстановы. У вучэбную праграму будуць уводзіцца свецкія прадметы, а багаслоўскія будуць плаўна выводзіцца. Бачачы ўсю небяспеку для духоўнай школы ад магчымай акрэдытацыі, мы цалкам адказна гаворым, што сёння нас цалкам задавальняе існуючае становішча ў Беларусі.

— Ёсць яшчэ і іншыя моманты, на якія я б хацеў звярнуць увагу. Напрыклад, у Беларусі па-ранейшаму захоўваецца дастаткова ліберальнае заканадаўства ў галіне маралі і маральнасці. Не ўдалося дамагчыся прыняцця больш строгіх законаў у адносінах да абортаў; больш за тое, калі жанчына зацяжарвае праз некалькі месяцаў пасля родаў, то ёй, як правіла, прапануюць зрабіць аборт (часам запалохваючы хваробамі, ускладненнямі). У Беларусі легальныя розныя віды гульнявой дзейнасці, напрыклад, казіно. Адсутнічаюць нарматыўна-прававыя акты, аналагічныя расійскаму закону аб забароне прапаганды гомасексуалізму сярод непаўналетніх. Скажыце, калі ласка, ці не лічыце вы неабходным, магчымым і мэтазгодным распачаць нейкія меры для таго, каб паспрабаваць змяніць беларускае заканадаўства, зрабіўшы яго больш хрысціянска-арыентаваным?

— Павінен вам сказаць, што мы, прадстаўнікі Царквы, публічна выказваем сваю пазіцыю, сваё афіцыйнае стаўленне да гэтых праблем, але мы не прадстаўленыя ў дэпутацкім корпусе і ўрадзе. Таму мы не можам уплываць на прыманыя законы і ўрадавыя пастановы. Усё, што мы можам зрабіць, — гэта публічна агучыць пазіцыю Царквы і заклікаць заканадаўцаў да сумлення і адказнасці перад Богам за рашэнні, якія прымаюцца, але мы не маем права ўмешвацца ў справы дзяржавы. Кожны будзе адказваць перад Богам за свае дзеі. Мы — за свае, а прадстаўнікі ўлады — за свае дзеянні адкажуць перад Богам.

Безумоўна, мы заклікаем усіх людзей вызваліцца ад згубных схільнасцей, ад заганаў, таму што разумеем, што алкагалізм, наркаманія, гульняманія — гэта моцныя залежнасці, якія заснаваныя на цязе, слабасцях і немачах чалавечай сапсаванай прыроды. Выкарыстоўваць нізкія пачуцці чалавечай прыроды для дасягнення карыслівых мэтаў — гэта цяжкі грэх.

Што тычыцца абортаў, то хачу нагадаць, што Царква шматкроць заяўляла аб тым, што аборт — гэта забойства. Прычым, я дадаю, забойства з абцяжваючымі абставінамі. Калі дарослы чалавек, бачачы небяспеку, можа абараняць сваё жыццё, то немаўля ў чэраве маці зусім безабароннае. Мы заклікаем усіх, хто займаецца абартаваннем, спыніць здзяйсняць гэтыя страшныя забойствы (калі гаворка не ідзе пра нейкі сапраўды выключны медыцынскі выпадак). Тым больш варта выключыць аборты з сістэмы сацыяльнага страхавання, бо атрымліваецца, што за кошт падаткаплацельшчыкаў адбываюцца забойствы ва ўлонні маці. Людзі абураюцца няспыннай чарадой забойстваў, таму што яны кладуцца маральнай адказнасцю на ўсіх падаткаплацельшчыкаў. Бо колькі ўжо ў нас ненароджаных немаўлятаў (а калі б яны нарадзіліся, то і дэмаграфічная сітуацыя магла б выправіцца)? Спадзяемся, што прыйдзе час, калі гэтыя забойствы спыняцца.

Калі казаць пра забароны, то можна, вядома, усё забараніць, але пытанне ў тым, ці будзе гэта працаваць? Мяркую, трэба не проста забараняць, «не пушчаць» , але варта на ўзроўні дзяржавы прыняць комплекс захадаў, якія маглі б стымуляваць жанчын не здзяйсняць гэтае злачынства. Тым больш што не толькі жанчына, але і мужчына вінаватыя ў гэтым злачынстве, у забойстве. Не трэба ўсю адказнасць перакладаць выключна на жанчын. І мужчыны, і жанчыны, і ўрад, і Царква — усе мы будзем адказваць перад Богам за свае дзеі. Калі сёння працягваюць здзяйсняцца аборты, значыць, мы не стварылі такіх умоў, пры якіх жанчына магла б адмовіцца ад аборту. У канчатковым выніку адказнасць за здзяйсненне абортаў кладзецца на ўсіх нас.

— Вы адзначылі, што ў дэпутацкім корпусе няма прадстаўнікоў Царквы. Зразумела, чаму іх няма: святарам забаронена балатавацца ў дэпутаты ўсіх узроўняў. Можа быць, ёсць сэнс гэтае палажэнне перагледзець?

— А навошта? Мы не прафесіяналы. Мы не палітыкі, не юрысты, не эканамісты. Мы павінны займацца сваёй справай, а палітыкі — сваёй. Тады ў дзяржаве будзе парадак, калі кожны будзе займацца сваёй справай і на сваім месцы, але адказна, добрасумленна і шчыра.

— З іншага боку, калі зняць забарону на ўдзел у выбарах для духавенства, то прадстаўнікі Царквы змогуць неяк узвышаць свой голас у органах улады.

— У нас ёсць такая магчымасць. Мы ўзвышаем свой голас у Царкве, у грамадстве, але мы не маем права вырашальнага голасу. Нам гэта і не трэба. Разумееце, калі мы будзем прымаць удзел у рабоце парламента, як дэпутаты, тады любы парламентарый і член урада скажа: прабачце, вы ва ўрадзе і парламенце прымаеце ўдзел, давайце і мы будзем прымаць удзел у рабоце Царквы і Сінода. І што тады будзе? Дэпутаты будуць прымаць рашэнні ў Сінодзе, а мы ў парламенце. Вось тады і адбудзецца самае страшнае — будзе поўны хаос. Думаю, што кожны павінен несці сваё служэнне на тым месцы, дзе ён закліканы. Цяпер існуе выдатнае размежаванне паўнамоцтваў: мы, прадстаўнікі Царквы, не ўмешваемся ў справы дзяржавы, а дзяржава не ўмешваецца ў справы царкоўныя. Дай Бог, каб так было заўсёды.

— Уладыка, у адным з вашых інтэрв'ю я звярнуў увагу на выказаную вамі думку аб адзінстве славянскіх народаў. Вы адзначалі, што часта немагчыма вызначыць — хто беларус, рускі, украінец, паколькі мы ўсе славяне, і што славянін застаецца славянінам і ў Беларусі, і на Украіне, і ў Расіі. Ці карэктна меркаваць, што вы прытрымліваецеся думкі, што мы ўсе паходзім ад адзінага старажытнарускага народа?

— Калі капнуць глыбей, то ўсе мы паходзім ад Адама і Евы. Самае галоўнае і самае важнае, што мы павінны заўсёды разумець і памятаць, што ўсе мы — дзеці Божыя. Незалежна ад таго, якога колеру ў нас скура і дзе мы жывем. Я, калі гляджу па тэлебачанню навіны і бачу трагедыі, што адбываюцца, то, незалежна ад нацыянальнасцяў і колеру скуры людзей, перажываю за іх сапраўды гэтак жа, як і за сваіх — беларусаў, расіян і ўкраінцаў. Для мяне, як для святара, любая трагедыя чалавечая — гэта трагедыя, хто б у яе ні быў уцягнуты — афрыканец, амерыканец, еўрапеец, беларус, расіянін ці ўкраінец. Калі я чую, што хтосьці дзесьці загінуў, я проста звяртаюся да Бога і прашу: «Госпадзе, упакой усіх загінуўшых у сяленнях праведных, а пацярпелых і блізкіх умацуй і дапамажы ім». Для мяне ўсе людзі аднолькавыя, усе мы — Божае стварэнне.

Што тычыцца славян, то ў нас сапраўды была і ёсць славянская народнасць. Сёння мы, на жаль, падзеленыя палітычнымі межамі. Хтосьці пражывае ў Расіі, хтосьці — у Беларусі ці на Украіне. Але славян ўсюды шмат, па ўсім свеце. Безумоўна, славян аб'ядноўвае агульная мова, культура, рэлігія і, вядома, Праваслаўная Царква. Нас усіх аб'ядноўвае Евангелле. Хоць Евангелле аб'ядноўвае і афрыканцаў, і еўрапейцаў, і амерыканцаў. У нас ва ўсіх адно Евангелле. Таму я не дзялю людзей па нацыянальнай прыкмеце або колеру скуры. Калісьці я нёс послух у Іерусаліме — там у мяне была адна паства. Нёс послух ў Злучаных Штатах, Канадзе, Мексіцы, — там была іншая паства, але таксама мая. Я за іх і сёння перажываю. Быў послух у Еўропе — там таксама была мая паства. Для мяне няма розніцы, хто чалавек па нацыянальнасці, паколькі любы чалавек — вобраз і стварэнне Божае. І я ўсіх заклікаю ставіцца адзін да аднаго як да вобразу Божага, незалежна ад таго, які ў каго колер скуры.

— У кантэксце Вашага адказу хацелася б даведацца: ці дапускае ваша меркаванне аб адзінстве славянскіх народаў, што вы бачыце мэтазгоднасць (можа быць, і духоўную) у тым, каб нашым народам неяк больш збліжацца, а не падзяляцца?

— Любы падзел не прыносіць добрых вынікаў. Так, нас сёння падзяляюць межы палітычныя, геаграфічныя, але для хрысціян не існуе ніякіх межаў, мы ў малітве маем зносіны адзін з адным. Сучасныя сродкі камунікацыі — тэлефон, Інтэрнэт — таксама даюць магчымасць мець зносіны. Таму я заўсёды заклікаю: рабіце ўсё магчымае, каб нас аб'ядноўвала і культура, і мова, і літаратура, і Царква, і рэлігія, і Евангелле, і малітва. Трэба рабіць усё магчымае, каб вышэйпералічаныя сродкі нас усіх згуртоўвалі і аб'ядноўвалі.

У гэтым пытанні ёсць адна маленькая тонкасць. Хрысціяне заклікаюць адзін аднаго любіць, а свецкія людзі заклікаюць адзін з адным сябраваць. Здавалася б, добра і тое, і іншае, але на справе нават у гэтых двух словах — велізарная розніца. Любоў мае на ўвазе ахвярнасць, аддачу сябе дзеля блізкага, а сяброўства — гэта ўзаемавыгадныя адносіны, накшталт такога: «вы мне тэлевізар, я вам тэлефон». Калі я вам нешта зрабіў па дружбе, то вы абавязкова павінны адгукнуцца і адказаць адэкватна. Калі вы не адгукнуліся, значыць, са мной не сябруеце. Любоў такога стаўлення не ўспрымае, бо дзейнічае без аглядкі і надзеі на ўзаемнасць. Любоў заклікае усяго сябе аддаць іншаму чалавеку. Гасподзь за гэта аддае па заслугах кожнаму: і таму, хто аддае, і таму, хто прымае. Таму я заклікаю ўсіх рабіць па-евангельску, любіць адзін аднаго, падобна таму, як Гасподзь палюбіў нас.

— Уладыка, я хацеў бы цяпер закрануць ўкраінскую рэлігійную праблематыку. Канешне, Ваша меркаванне на гэты конт вядома; тым больш што ёсць адпаведныя рашэнні Сінода Рускай Праваслаўнай Царквы (у тым ліку аб непрымальнасці ўмяшання Канстанцінопаля ва ўкраінскія царкоўныя справы). Аднак у любым выпадку ўзнікае пытанне іншага кшталту: як і якім чынам нам тады вырашаць праблему украінскага расколу (якая аб'ектыўна існуе)?

— Шлях вырашэння ўзнікшай праблемы і ліквідацыі расколу вядомы ўсім. Неабходна ўсвядоміць наяўнасць расколу і яго згубнасць, прынесці пакаянне і вярнуцца ва ўлонне Царквы Хрыстовай. Усё вельмі проста. Але проста толькі ў тэорыі, а на практыцы ўсё значна складаней. Бяда заключаецца ў тым, што раскольнікі не бачаць сябе грэшнікамі і гінуць. Яны бачаць памылкі іншых людзей, а сябе бачаць праведнікамі і нават лічаць сябе выратавальнікамі Царквы.

Чаму Хрыстос-Спасіцель сказаў: «Я прыйшоў заклíкаць  (спасці) не праведнікаў, а грэшнікаў?» Спасенне мае на ўвазе тое, што чалавек ўсведамляе, што ён гіне. Аднак раскольнікі не разумеюць, што яны гінуць, бо лічаць, што дзейнічаюць выключна па праўдзе і ў славу Царквы і Айчыны. Той жа самы Дзенісенка лічыць, што робіць правільную справу. Хоць на самай справе і сам гіне, і губіць тых людзей, якія за ім ідуць. Таму шлях ліквідацыі расколу адзін — гэта шлях пакаяння, выпраўлення і вяртання ва ўлонне Царквы Хрыстовай.

Тое, што сёння адбываецца на Украіне, — гэта бяда, па-іншаму і не скажаш. Але, з іншага боку, радуе тое, што ўкраінцы зразумелі, што Царква застаецца непарушнай. І той, хто шчыра ідзе за Богам, за Хрыстом, той сапраўды ідзе па спасіцельным шляху, і Гасподзь дапамагае ім.

— Сінод РПЦ адзначаў, што ў дачыненні да Украінскай Праваслаўнай Царквы прынятыя дыскрымінацыйныя законы…

— Сёння Украінская Царква праходзіць вельмі сур'ёзныя выпрабаванні. Як сказаў аднойчы Блажэннейшы мітрапаліт Ануфрый: мы, можа быць, яшчэ не да канца зразумелі, навошта Гасподзь нас такім чынам выпрабоўвае, але гэта адназначна воля Божая. Гэта выпрабаванне веры. І мы шчыра радуемся, што ўкраінскі епіскапат, за выключэннем двух чалавек, аказаўся верным і адданым Богу і Праваслаўнай Царкве. Звярніце ўвагу: з 90 архіерэяў толькі два апынуліся здраднікамі. І ў якім становішчы яны сёння? Ад сваіх адбіліся — і там яны не патрэбныя, таму што яны здраднікі, а да такіх перабежчыкаў нават раскольнікі ставяцца як да здраднікаў. Нікому яны не патрэбныя. Хіба гэта не наглядны прыклад для ўсіх астатніх? Вядома, тыя, хто згуртаваўся на караблі царкоўным, з Божай дапамогай перажылі страшныя выпрабаванні. Хтосьці з іх нават кроў праліў дзеля Бога, кагосьці пакалечылі, збілі, кагосьці да гэтага часу працягваюць пераследваць. Але духам епіскапы, святары і набожныя веруючыя людзі застаюцца моцнымі і непахіснымі.

Сёння Украінская Праваслаўная Царква адужэла і згуртавалася вакол свайго Першасвяціцеля — Блажэннейшага мітрапаліта Ануфрыя. Царква моцная тады, калі яна гнаная, таму што ў гэтых ганеннях разам з ёй знаходзіцца яе заснавальнік Іісус Хрыстос. Больш таго, малітва з'яднала ўсіх праваслаўных хрысціян, якія пражываюць як на Украіне, так і ў Беларусі, і ў Расіі, і ў іншых краінах блізкага і далёкага замежжа. Мы сёння на кожнай службе молімся аб адзінстве праваслаўнага свету і Праваслаўнай Царквы. З намі Бог і Спасіцель Хрыстос!

— То бок, зараз, на ваш погляд, можна казаць аб тым, што праблемы на Украіне з'ядналі Царкву?

— Безумоўна. Бо Царква моцная тады, калі яна гнаная. А калі мы жывем у камфортных умовах, тады мы хутка расслабляемся і астываем, што можа згубна адбіцца на нашым хрысціянскім жыцці.

Я часам гутару з дзеткамі і кажу ім: дзеці, у народзе кажуць, што ў апошні час у лесе сталі зайцы часта паміраць. Яны пытаюцца: А чаму? Я ім адказваю: таму, што ваўкоў знішчылі, і зайцаў ганяць няма каму. Калі заяц дужы і моцны? Калі яго ваўкі ганяюць. У гэтым выпадку заяц заўсёды пільны, не дрэмле, а калі і ўцякае, то ад руху становіцца моцным і здаровым. Як толькі ваўкоў не стала ў лесе, ганяць зайцоў няма каму, і яны пачалі расслабляцца, перасталі бегаць, пачалі тлусцець і паміраць ад атлусцення і сардэчнай недастатковасці. Растлушчэў заяц, ганяць яго трэба, тады ён будзе здаровы. Вось і нас, хрысціян, варта ганяць часцей, каб мы не расслабляліся, а знаходзіліся ў трыванні і малітве. Тады мы становімся дужымі і моцнымі, у нас з'яўляецца шчырая малітва. А калі я паеў, уключыў тэлевізар, — ну, якая тут малітва? То адна забаўляльная праграма, то іншая. І ўсё, я расслабляюся. Але калі мяне пераследуюць звонку, тады мне ўжо не да раскошы, не да тэлебачання, не да забаўляльных праграм. І ў гэтым выпадку я пачынаю шчыра звяртацца да Бога ў малітве.

Я ўспамінаю архімандрыта Іаана (Крэсцьянкіна). Неяк ён мне сказаў: ведаеце, айцец намеснік (я тады быў яшчэ намеснікам у Пячорах), так, як я маліўся ў турме, я больш ніколі не маліўся. Вы разумееце? У турме была такая шчырая малітва. Нават у манастыры так глыбока і шчыра не маліўся, як у турме. Вось і паказчык. Мы часам бянтэжымся тым, што ў нас праблемы, нягоды, ганенні. І збянтэжанасць была б зразумелай, калі б мы арыентаваліся толькі на зямное жыццё. Але калі прыняць да ўвагі задуму Божую пра нас, людзей, то мы зразумеем, што час на зямлі — гэта толькі падрыхтоўка да будучага, вечнага, замагільнага жыцця. І тады ўсё стане на свае месцы. Хіба апосталы вытрывалі б усе выпрабаванні, якія яны зведалі, калі б не верылі ў Бога і ў існаванне вечнага замагільнага жыцця? Апосталы верылі ў Бога, і гэтая вера надавала ім духоўныя і фізічныя сілы.

Нам, сучасным хрысціянам, варта зразумець, навошта мы жывем на зямлі, у чым сэнс нашага жыцця. Калі мы зразумеем, у чым сэнс жыцця чалавека на зямлі, тады ўсе праблемы, пра якія мы зараз гаварылі з вамі, сыдуць на апошні план, а на першым плане будзе толькі Гасподзь Бог і наша шчырае жаданне і імкненне быць разам з Ім на зямлі і ў замагільным свеце.

«Православие.ru» / Church.by