Пошук

Свяцейшы Патрыярх Кірыл: Падтрымка тэалогіі дзяржавай не ставіць пад сумненне прынцып свецкасці адукацыі

01 сакавіка 2018

 

 

 

 

 

 

 

28 лютага 2018 года ў зале Вышэйшага Царкоўнага Савета кафедральнага саборнага Храма Хрыста Спасіцеля ў Маскве Патрыярх Маскоўскі і ўсяе Русі Кірыл узначаліў першае ў гэтым годзе пасяджэнне Вышэйшага Царкоўнага Савета Рускай Праваслаўнай Царквы. Адкрываючы пасяджэнне, Свяцейшы Уладыка звярнуўся да членаў Вышэйшага Царкоўнага Савета з уступным словам.

Вашы Высокапраасвяшчэнствы і Праасвяшчэнствы! Пачэсныя айцы, браты, сёстры!

Мы адкрываем першае ў гэтым годзе пасяджэнне Вышэйшага Царкоўнага Савета. Я хацеў бы сказаць некалькі слоў на тэму выкладання тэалогіі ў нашых навучальных установах, у тым ліку ў кантэксце нашых адносін з дзяржавай і ВНУ.

Як вы ведаеце, да гэтага часу ў грамадстве і медыяпрасторы нярэдка ўзнікаюць пытанні адносна вывучэння тэалогіі ў свецкіх ВНУ, аб абароне кандыдацкіх і доктарскіх работ у гэтай галіне, хоць мы ўжо шмат разоў і, як уяўляецца, цалкам пераканаўча на такія пытанні адказвалі. Раз яны застаюцца, значыць, трэба яшчэ нешта сказаць, трэба працягваць дыскусію. Навошта наогул дзяржаве патрэбна тэалогія? Навошта фінансаваць падрыхтоўку тэолагаў з дзяржаўнага бюджэту? Гэтыя пытанні час ад часу ўзнікаюць, і неабходна, каб у людзей не заставалася сумненняў у тым, што тэалогія правамерна ўключана сёння ў сістэму навуковых ведаў і выкладаецца ў цэлым шэрагу вышэйшых навучальных устаноў.

Вядома, сама пастаноўка гэтага пытання была наканавана нашым нядаўнім мінулым, калі на працягу дзесяцігоддзяў атэізм, па зразумелых прычынах, выключаў усялякую магчымасць абмяркоўваць тэму прысутнасці тэалогіі ў сістэме вышэйшых навучальных устаноў. Нават у познесавецкія гады, калі многія гуманітарыі фактычна займаліся багаслоўскімі праблемамі, апошнія маскіраваліся пад філасофскія, філалагічныя, гістарычныя. Памятаю свае размовы на гэтую тэму з прафесарам Аверынцавым, які, як вы ведаеце, быў, у тым ліку, выдатным багасловам і займаўся спецыфічна багаслоўскімі праблемамі. Але ж і ён ніколі не абазначаў свае даследаванні як багаслоўскія, хоць па сутнасці яны былі такімі, — даводзілася мімікрыраваць пад іншыя віды ведаў.

У краінах, дзе не было багаборчых рэжымаў, нікому і ў галаву не прыходзіла адмаўляць навуковасць тэалогіі як важнай часткі агульнагуманітарных ведаў, — нават у так званым сацыялістычным лагеры. Калі мне даводзілася бываць у Германскай Дэмакратычнай Рэспубліцы, я наведваў багаслоўскія факультэты ўніверсітэтаў, сустракаўся з прафесарамі і дактарамі багаслоўя, у тым ліку з тымі, хто займаў дзяржаўныя пасады. У ГДР ніякіх пытанняў адносна мэтазгоднасці прысутнасці тэалогіі ў сістэме вышэйшых навучальных устаноў не ўзнікала. А вось у Савецкім Саюзе сама пастаноўка гэтага пытання была немагчымая.

Тэалагічная адукацыя не з'яўляецца часткай падрыхтоўкі толькі святароў. Тэалогія патрэбна не толькі ў духоўных навучальных установах, але і ў свецкіх ВНУ, дзе спецыялісты займаюцца гэтым прадметам, будучы арганізацыйна не звязанымі з Царквой. Падтрымка тэалогіі дзяржавай ніякім чынам не ставіць пад сумненне прынцып свецкасці адукацыі, але затое з'яўляецца, калі хочаце, сімвалічным фіналам той каштоўнаснай сістэмы адукацыі, якая была створана не акадэмічнай супольнасцю, а партыйнымі ідэолагамі і была агрэсіўна-атэістычнай. Асэнсоўваючы гэтую праблему, варта таксама мець на ўвазе, што акрэдытаваныя духоўныя навучальныя ўстановы, такія як Маскоўская духоўная акадэмія, Санкт-Пецярбургская духоўная акадэмія, Агульнацаркоўная аспірантура і дактарантура, Арэнбургская, Пензенская, Саратаўская, Смаленская і Стрэчанская семінарыі, ажыццяўляюць падрыхтоўку па дзяржаўных стандартах.

Падручнікамі і даведнікамі, выдадзенымі кафедрамі навуковага атэізму ў 1980-я гады (бо да гэтага часу навуковыя фонды буйнейшых бібліятэк поўныя менавіта такой літаратуры — ніякага абнаўлення не было), немагчыма задаволіць патрэбнасць ў выкладанні ведаў аб рэлігіі ў свеце, дзе рэлігійны фактар узмацняецца з кожным годам. 1988 год — год 1000-годдзя Хрышчэння Русі — прадэманстраваў усяму савецкаму народу факт прысутнасці Царквы ў грамадскай прасторы, значэнне рэлігійнага фактару. Але нават гэтая падзея ні ў кога не абудзіла жаданне пачаць сур'ёзнае вывучэнне тэалогіі ў сістэме навуковых ведаў і вышэйшай школы.

У мінулым годзе, як вы ведаеце, была абаронена першая кандыдацкая дысертацыя па тэалогіі. Гэта падзея, невялікая сама па сабе, стала гістарычнай, таму што была першай у вышэйшай школе постсавецкага часу. Такіх даследаванняў штогод павінна быць, вядома, у дзясяткі разоў больш. Неабходна выданне новых кніг, даведачных і навучальных дапаможнікаў па тэалогіі для розных узроўняў вышэйшай школы, у тым ліку пры дзяржаўнай падтрымцы. Дзяржава падтрымлівае тэалогію, як любую іншую вобласць навуковых ведаў. Пытанне «навошта патрэбна тэалогія?» гучыць не менш абсурдна, чым пытанне «навошта патрэбна філасофія?» або «навошта патрэбна псіхалогія?» Напэўна, знойдуцца тыя, хто будзе сцвярджаць, што ні філасофія, ні псіхалогія навукамі не з'яўляюцца. Гэтая спрэчка паміж фізікамі і лірыкамі, паміж гуманітарыямі і прыродазнаўцамі паўстала не сёння. Нярэдка адна частка навуковай супольнасці скептычна ставіцца да даследаванняў, якія праводзяцца іншай часткай навуковай супольнасці, але, тым не менш, ніхто не ставіць пытанне аб выключэнні такіх дысцыплін, як філасофія або псіхалогія, са сферы навуковых даследаванняў.

Тэалогія вучыць многаму, у тым ліку шыраце поглядаў і цярпімасці. Гэта можа здацца парадоксам, але тэалагічная адукацыя непазбежна пашырае кругагляд і вучыць паважліваму стаўленню да прадстаўнікоў іншых культур. Гэтая якасць важная для любога чалавека, які хоча лічыць сябе адукаваным.

Зноў спашлюся на Сяргея Сяргеевіча Аверынцава. У сваёй працы «Багаслоўе ў кантэксце культуры» ён пісаў: «багасловам не можа быць чалавек, які занадта адназначна, занадта аднамерна атаясамляе сябе з некаторым адыёзным (або нават сімпатычным) ідэалагічным напрамкам і ў сілу гэтага вядзе размову выключна з людзьмі, якія ўжо загадзя — яго аднадумцы; якія прынялі яго ідэалогію і цяпер пазнаюць з яго прац ілюстрацыйныя падрабязнасці». Сапраўды тэолаг — раўнапраўны ўдзельнік грамадскіх дыскусій, тэарэтычных, філасофскіх. У гэтым сэнсе пасланне, якое тэалагічна адукаваны чалавек звяртае да сваіх апанентаў, да сваіх калег, да грамадства, павінна быць пераканаўчым, таму людзі, якія валодаюць тэалагічнымі ведамі, павінны ўмець удзельнічаць у дыялогу з самай шырокай аўдыторыяй.

Перакананы, што партнёрства дзяржавы з традыцыйнымі рэлігійнымі супольнасцямі ў справе выкладання ведаў аб рэлігіі — гэта патрэба часу. І агульная мэта — павышэнне ўзроўню навуковых ведаў у галіне, якая доўга і незаслужана знаходзілася на задворках навукі, — сёння відавочная і бясспрэчная.

Прэс-служба Патрыярха Маскоўскага і ўсяе Русі / Church.by